Marksizmin iki farklı akımının temsilcileri olan Stalin ve Troçki’nin görüşlerinin geri ülkelerdeki emperyalizm karşıtı ulusal bağımsızlık mücadeleleri konusunda kısmen birbirine yakınlaştığı söylenebilir. Bazı farklarla birlikte Stalin ve Troçki tarafından temsil edilen siyasal çizgilerin her ikisinin de geri ülkelerdeki ulusal bağımsızlık mücadelelerini destekleyici konumda yer aldıkları görülmektedir.
Stalin siyasal hayatı boyunca geri ülkelerdeki ulusal bağımsızlık mücadelelerini destekleyen bir çizgi izlemişti. Bu çizgi Komintern faaliyetleri kapsamında 1920’li yılların ortalarında Çin’de emperyalizme karşı ulusal bağımsızlık mücadelesi veren milliyetçi Koumintang partisi ile Çin Komünist Partisi’nin blok oluşturmasını desteklemekteydi. Stalin siyasal yaşamının sonlarında, 1952 yılında Sovyetler Birliği Komünist Partisi XIX. Kongesi’nde yaptığı konuşmada da ulusal bağımsızlık mücadelelerinin güncelliğini koruduğunu dile getirmiştir. Bu konuşmada Stalin, burjuva demokratik haklar bayrağının burjuvazi tarafından bir kenara atıldığı dönemde, eğer halkın çoğunluğunu etraflarında toplamak istiyorlarsa, demokratik ve komünist partilerin temsilcilerinin bu bayrağı yükseltmek ve ileri taşımak zorunda olduklarını söylemişti. Stalin’in Kongre’deki bu sözlerinin şiddetli alkışlarla karşılanmış olması, Marksist politikanın hegomonik bir rol üstlendiği dönemde, ulusal bağımsızlık mücadelesine yönelik destekleyici bakışın komünist partileri tarafından onaylandığına işaret etmektedir. (1)
yükseltmesi ve ileri taşıması gerekmekteydi
20. Yüzyıl’da ulusal bağımsızlık mücadelelerini destekleyici yaklaşım Marksizm’in sadece Stalin’in sözcülüğünü yaptığı egemen kolu tarafından gündeme getirilmiş değildir. Stalin ile sert ideolojik ve politik mücadele içinde yer alan Troçki’nin de geri ülkelerdeki ulusal bağımsızlık mücadelesine mesafeli olmadığı söylenebilir. Troçki’nin kaleme almış olduğu ve 4. Enternasyonal tarafından 1938 yılında kabul edilen Kapitalizmin can çekişmesi ve Dördüncü Enternasyonal’in görevleri başlıklı belgede sömürge ve yarı sömürge durumundaki geri ülkelerde ulusal bağımsızlık ve burjuva demokrasisi için verilen mücadelenin dünya emperyalizmine karşı verilen sosyalist mücadele ile iç içe olduğu belirtilmişti. Bu belgede sömürge ve yarı sömürge ülkelerin merkezi görevinin tarım devrimi ve ulusal bağımsızlık olduğu belirtilmektedir. Troçki’ye göre tarım devrimi ve feodalizmin mirasının tasfiyesi ile ulusal bağımsızlık ile emperyalizmin boyunduruğundan kurtulma görevleri birbirine sıkıca bağımlıydı. (2)
Ulusal bağımsızlık konusunda Stalin ve Troçki’nin görüşleri
Geri ülkelerde ulusal bağımsızlık mücadelesine bakışta Stalin ile Troçki’nin yaklaşımının bazı açılardan birbirinden farklılaştığı görülmektedir. Troçki geri ülkelerde ulusal ya da kurucu meclis sloganının geçerliliğini koruduğunu ve bu ülkeler için demokratik programın bir başına reddedilmesi yerine demokratik içerikteki programın kitlelerin mücadeleleri içinde aşılması gerekliliğini savunmuştu. (2) Troçki’ye göre geri ülkelerdeki ulusal bağımsızlık mücadeleleri sovyet tarzı meclisler aracılığı ile gündeme getirilmeliydi. Buna göre göre Çin ya da Hindistan gibi geri ülkelerdeki ulusal bağımsızlık mücadelesinde ulusal (ya da kurucu meclis) sloganı bütün geçerliliğini korumaktaydı ve bu ülkelerdeki sovyetler, burjuva demokrasisini ergeç devirmeliydi. Stalin’in ise Troçki’nin bu doğrultudaki görüşünü maceracılık olarak nitelediği görülmektedir.
Stalin 1927 yılında 29 Temmuz - 9 Ağustos tarihleri arasında SBKP(B) ve MKK ortak plenumunda yaptığı konuşmada Çin’de devrimin birinci aşaması olan ve Çin Komünist Partisi’nin Koumintang ile blok oluşturduğu tüm ulusun birleşik cephesi döneminde, sovyetlerin kurulması talebinin ileri sürülmesi doğru olmazdı. Stalin bu konuşmasında Çin’de kitlelerin kendi tecrübeleri temelinde işe yaramazlığına ve devrilmesi gerektiğine karar vermedikleri bir aşamada Vuhan Koumintang’ın yerine sovyetleri geçirme yönündeki önerilerin SBKP içindeki muhalefetin aşırı sol hatasıydı. Stalin’e göre o sırada derhal sovyetlerin kurulması gelişmenin bir aşamasını atlamak anlamına gelecekti. (3)
Stalin’in Troçki’den ayrıştığı bir diğer konu ulusal bağımsızlık mücadelesi sırasında burjuvazi ile blok oluşturmanın doğru olup, olmayacağı konusudur. Troçki'ye göre Çin Devrimi’ndeki Bolşevik yol, burjuvaziyle koşulsuz bir örgütsel ve politik sınır çizmekten, devrimin ilk adımlarıyla birlikte burjuvaziyi insafsızca teşhir etmekten, burjuvaziyle birleşik cephe konusundaki tüm küçük-burjuva yanılsamaları yerle bir etmekten, kitlelerin önderliği için burjuvaziyle yorulmak bilmez bir mücadele yürütmekten, burjuvaziye boş umutlar besleyen ya da onu idealize eden tüm unsurları acımaksızın Komünist Partiden uzaklaştırmaktan oluşmaktaydı. (4) Buna göre Troçki geri ülkelerde güncelliğini kabul ettiği demokratik program kapsamında işçilerin burjuvaziye karşı çıkarılmasının gerekli olduğunu savunmaktaydı. (2)
Stalin ise sömürge ülkelerde devrimin belirli bir aşamasında burjuvazi ile geçici bloklar ve anlaşmaların sadece mümkün değil bilakis doğrudan zorunlu olduğunu savunmuştur. (3) Stalin ulusal bağımsızlık mücadelesinde burjuvazi ile oluşturulacak işbirliğinin ise geçici olduğunu belirtmişti. Stalin 29 Temmuz 1927 - 9 Ağustos 1927 tarihleri arasında SBKP (B) MK ve MKK Ortak Oturumunda Çin konusunda yaptığı konuşmada parti içi muhalefetin söz konusu yaklaşımı ile ilgili şunları söylemişti: "Muhalefet, besbelli, sömürge ülkelerde milli burjuvaziyle kurulan blokların uzun ömürlü olacağını sanıyor. Fakat ancak Leninizmle zerre kadar ilgisi kalmayan insanlar böyle düşünebilir." (Agy, s:27)
Mao Zedung’un yaklaşımı
Geri ülkelerde ulusal bağımsızlık mücadeleleri kapsamında Marksizmin yaklaşımını ele alırken üzerinde durulması gereken bir konu Mao Zedung’un görüşleridir. Çin’deki ulusal bağımsızlık mücadelesi ve devrimin ilerletilmesi konusunda Mao Zedung’un Stalin’in görüşlerini onayladığı, ancak Stalin’in ve Komintern’in Çin Devrimi ile ilgili 1940’lı yıllardaki tutumunu eleştirdiği görülmektedir. Mao Zedung 1928 yılında sunduğu Cingang dağlarında mücadele başlıklı raporunda Çin’in hala burjuva demokratik devrim aşamasında olduğunu belirten Komünist Enternasyonal’in Çin hakkındaki kararına tamamen katıldıklarını belirtmekteydi. (5) Çin’de ulusal bağımsızlık mücadelesi sırasında milli burjuvazinin içinde yer aldığı blok yaklaşımına ilişkin tutum açısından da Mao Zedung’un görüşü Stalin’in görüşüne benzemektedir. Mao Zedung 1937 yılında Çin Komünist Partisi Milli Kongresi’nde sunduğu Japonya’ya karşı direnme döneminde Çin Komünist Partisi’nin görevleri başlıklı raporunda Çin Komünist Partisi tarafından oluşturulması planlanan Japonya’ya karşı birleşik cepheye burjuvazi ve anavatanın savunulmasını kabul eden herkesi kapsaması gerektiğini belirtmiştir. (6)
Mao Zedung ile Stalin’in Çin Devrimi’ne ilişkin dönemsel sınıflaması da birbirine benzemektedir. Mao Zedung da Stalin gibi Çin devriminin 1927 ile 1936 arasındaki aşamasını tarımsal devrim Savaşı olarak tanımlamıştır. (7) Ancak Çin Devrimi’nin tarımsal devrim aşaması ile ilgili olarak Mao Zedung ile Stalin’in söylemleri bzaı farklar olduğu görülmektedir. Tarımsal devrim ve toprak sorununun çözümü konusunda milli burjuvaziye bazı tavizlerin verilmesi konusunda Stalin ile Mao Zedung’un yaklaşımlarının farklılaştığı görülmektedir. Çin’de bağımsızlık mücadelesi kapsamında işçi sınıfı ile burjuvazi tarafından yeniden blok oluşturulduğu 1937 yılı sonrası dönemde tarım devriminin ilerletilmesi ve toprak sorununun çözümü konusunun Mao Zedung tarafından daha ileriki bir zamana ilerletilmesinin savulmuştu. Bu konuda Mao Zedung’un burjuvazinin tekrar işçi sınıfı ile işbirliği yapması ve Japonya’ya karşı birleşik cepheye katılması amacıyla Çin Komünist Parti’nin 1937’den önceki dönemde savunduğu işçi ve köylülerin demokratik cumhuriyeti sloganından farklı olarak toprak sorununun çözümünü yeni demokratik cumhuriyetin inşası sırasında yasal yoldan ve diğer uygun yollardan çözülmesi önerisini getirmiştir. (8)
Mao Zedung’un ulusal bağımsızlık mücadelesini zayıflatabileceği kaygısıyla tarım devrimini ilerletme işini erteleme şeklindeki bu yaklaşımı gerek Stalin’in, gerekse de Troçki’nin öncülüğünü yaptığı SBKP içindeki muhalefetin yaklaşımından farklıdır. Stalin 29 Temmuz 1927 - 9 Ağustos 1927 tarihleri arasında SBKP (B) MK ve MKK Ortak Oturumunda Çin konusunda yaptığı konuşmada muhalafetin 1926 yılında Komintern faaliyetleri kapsamında Shangay’ın geri alınışına kadar tarım devrimini şiddetlendirmemek gerektiği şeklindeki telgrafına yönelik eleştirileri karşısında bu telgrafın çekilmesinin Komintern’in bir hatası olduğunu belirtmişti. (3) Burada Stalin’in Mao Zedung tarafından sonradan savunulacak görüşten farklı olarak emperyalizme karşı bağımsızlık mücadelesi yürütüldüğü aşamada bu mücadeleyi yürüten güçleri bölmeme gerekçesi ile tarım devriminin ertelenmesi görüşünde ısrarcı olmadığı görülmektedir.
Ulusal bağımsızlık mücadelesinde burjuvazi
Troçki ulusal bağımsızlık mücadelelerinin daha ilk aşamasında bu mücadelenin verildiği ülkedeki burjuvaziyi de hedef alması gerektiğini savunurken Stalin ve Mao Zedung ulusal bağımsızlık mücadelesinin verildiği ülkelerde işçi sınıfı ve köylülükle birlikte milli burjuvazinin de emperyalizm karşıtı bloğun içinde yer alması gerektiğini savunmuşlardır. Stalin’e göre burjuvazi ile oluşturulabilecek bu blok geçici bir bloktu. Bununla birlikte Stalin’in SBKP (B) MK ve MKK Ortak Oturumunda Çin konusunda yaptığı konuşmasında ulusal bağımsızlık mücadelesi sırasında işçi sınıfı, köylülük ve burjuvazi tarafından oluşturulan ve geçici olarak nitelediği söz konusu bloğun, devrimin ikinci aşamasında da devam edebileceğini belirttiği görülmektedir. Bu konuşmasında Stalin, Çin’de dört sınıftan oluşan bloğun (işçiler, köylüler, kent demokrasisi kitleleri ve burjuvazi) sadece devrimci bir blok olmakla kalmayıp, Çin’de gelecekteki devrimci-demokratik hükümet için de bir örnek oluşturmaktaydı. (3) Mao Zedung’a göre de Çin’in demokratik devriminin tamamlanabilmesi için belli toplumsal güçlere dayanmak zorunluydu ve bu güçler işçi sınıfı, köylülük, aydınlar ve burjuvazinin ilerici kesimiydi. (9)
Stalin ile Mao Zedung’un gerek Çin’de devrimin aşamaları, gerekse de bu aşamalarda izlenmesi gereken siyasi çizgi konusundaki görüşleri birbirine benzese de, Mao Zedung’un, Stalin’in 1940’lı yıllarda Çin Komünist Partisi’ne yönelik tutumunu eleştirdiği görülmektedir. Mao Zedung’un akratımına göre Stalin’in Çin devrimine ilişkin açıkladığı görüşler ile izlediği politika arasında farklılık vardı. Mao Zedung 24 Eylül 1962 tarihinde Sekizinci Merkez Komitesi’nin Onuncu Genel Toplantısı’nda yaptığı konuşmada 1945 yılında Stalin’in iç savaşa girişmemelerini ve Çan Kayşek’le işbirliği yapmalarını istediğini; aksi halde Çin milletinin yok olacağını söyleyerek devrim yapmalarına önlemek istediğini belirtmiştir. (10) Mao Zedung, Çin’deki Kurtuluş Savaşı sırasında Stalin’in, önce iç savaş alevlendiği takdirde Çin ulusunun yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacağını öne sürerek kendilerinin devrime hız vermelerine izin vermediğini, sonra savaş gerçekten patladığı zaman da kendilerine karşı yarı ciddi, yarı kuşkulu bir tavır aldığını belirtmiştir. Savaşı kazandıkları zaman da Stalin’in, zaferlerinin Tito tipi bir zafer olduğundan kuşku duyduğunu ve bu yaklaşım nedeniyle 1949 ile 1950 yıllarında üzerindeki baskıların gerçekten çok büyük olduğunu belirtmekteydi. (11) Mao Zedung’un Çin’de ulusal bağımsızlık mücadelesinde Stalin’in tutumuna yönelik eleştirilerinin SBKP içinde Troçki’nin başını çektiği muhalefetin eleştirileri ile benzeşen yönlerinin bulunması dikkat çekicidir.
Gerek Stalin, gerek Troçki, gerekse de Mao Zedung’un
geri ülkelerde ulusal bağımsızlık mücadelelerini
onayladıkları ve savundukları görülmektedir
Gerek Stalin, gerek Troçki, gerekse de Mao Zedung’un geri ülkelerde ulusal bağımsızlık mücadelelerini onayladıkları ve savundukları görülmektedir. Troçki geri ülkelerdeki ulusal bağımsızlık mücadelesinin o ülkedeki burjuvaziyi de hedef alması gerektiğini savunurken, Stalin ve Mao Zedung geri ülkelerdeki ulusal bağımsızlık mücadelelerinde, içinde o ülkenin bağımsızlıkçı burjuvazisinin de yer aldığı blok ya da cephe siyasetini savundukları görülmektedir. Ulusal bağımsızlık mücadelesindeki cephe siyasetinde Mao Zedung ile Stalin arasındaki söylemsel fark, Stalin’in anti-emperyalist mücadele içinde yer alması amacıyla ulusal burjuvaziye toprak sorununun çözümünün ertelenmesi gibi tavizlerin verilmesine karşı çıkması, Mao Zedung’un ise bu tür politik hamlelere olumlu yaklaşmış olmasıdır. Ancak Mao Zedung’un 1940’lı yıllardaki Çin Komünist Partisi’nin Koumintang karşıtı politikalarının ve devrimin ilerletilmesinin Stalin tarafından engellenemeye çalışıldığına yönelik eleştirileri bulunmaktadır. Stalin’in 2. Dünya Savaşı öncesinde anti-faşist cephe siyasetindeki gecikmenin sonuçları karşısında, geri ülkelerdeki anti-emperyalist cephenin dağılması riski ve devrimin ilerletilmesi politikasıyla ilgili olarak daha temkinli bir tutum takındığı düşünülebilir.
Kaynaklar:
J.V. Stalin. Sovyetler Birliği Komünist Partisi XIX. Kongesi’nde yaptığı konuşma. Eserler. Cilt 16, İnter yayınları, 1994, s:372
Troçki. Kapitalizmin can çekişmesi ve Dördüncü Enternasyonal’in görevleri, Kardelen yayınları, s:35-36
J.V. Stalin. Eserler. Cilt:10, İnter yayınları, 1992, s:15-24
Lev Troçki. Çin devrimi ve yoldaş Stalin’in tezleri. https://marksist.net/kitaplik/onlineKitap/CU/12.htm
Mao Zedung. Cingang dağlarında mücadele başlıklı rapor Seçme eserler, Cilt:1Kaynak yayınları, 2000
Mao Zedung. Japonya’ya karşı direnme döneminde Çin Komünist Partisi’nin görevleri başlıklı rapor. Seçme eserler, Cilt:1, Kaynak yayınları, 2000
Mao Zedung. Çin devrimci savaşında strateji sorunları. Seçme Eserler, Cilt 1, Kaynak yayınları, 2000
Mao Zedung. Milyonlarca kitleyi Japonya’ya karşı milli birleşik cepheye kazanın. Seçme eserler, Cilt:1, Kaynak yayınları, 2000
Mao Zedung. 4 Mayıs Hareketi, Eriş yayınları, Cilt:2, 2005
Mao Zedung. Sekizinci Merkez Komitesi’nin Onuncu Genel Toplantısı’nda yaptığı konuşma. Seçme Eserler VI, Kaynak yayınları, 2000
Mao Zedung. On başlıca çelişki üzerine, Kaynak yayınları, Cilt:5, 1993
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder